Ouderenmishandeling treft 1 op de 20 ouderen: ‘Het werkelijke aantal ligt vele malen hoger’
Ouderenmishandeling is een probleem dat nog altijd veel voorkomt. De exacte cijfers zijn moeilijk boven tafel te krijgen, aangezien veel ouderen uit schaamte niets melden. Hoewel er al jaren in verschillende overheidscampagnes aandacht is voor dit onderwerp, levert dat nog weinig tastbaar resultaat op. Kamerlid Harmen Krul (CDA) heeft daarom een motie ingediend. Hij roept de regering op om nu al extra maatregelen te nemen om ouderenmishandeling bespreekbaar te maken. Maar wat zijn de signalen en hoe maakt u het bespreekbaar?
Hoe is ouderenmishandeling zichtbaar en hoe groot is het?
Ouderenmishandeling komt vooral veel voor bij kwetsbare ouderen met dementie. Het gebeurt vaak achter gesloten deuren, gepleegd door familie of mantelzorgers die overbelast raken. Door de vergrijzing en het beleid dat ouderen langer zelfstandig thuis laat wonen, stijgt het aantal slachtoffers.
Volgens onderzoek, uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, krijgt 1 op de 20 ouderen hiermee te maken. Deskundigen zeggen dat dit nog maar het topje van de ijsberg is: het werkelijke aantal zou veel hoger moeten liggen. Ouderen praten er vaak niet over. Dat komt door schaamte of omdat ze afhankelijkheid zijn van de dader, die allerlei zorgtaken op zich neemt die de oudere zelf niet meer aankan.
Ouderenmishandeling kent vele vormen
De media berichten dit jaar al over enkele schrijnende kwesties, soms zelfs met de dood tot gevolg. Elles de Bruin heeft er al een column aan gewijd. Met enige sociale controle moeten sommige van deze voorvallen te voorkomen zijn.
Blauwe plekken op armen of hoofdwonden kunnen ouderenmishandeling verraden. Iedereen in de buurt kan dat zien. Dat blijkt ook uit een recente rechtszaak tegen een vrouw die haar moeder flink verwondde. Daarom zijn die alarmerende spotjes momenteel ook weer op tv. De overheid roept daarin op in actie te komen als u denkt een slachtoffer van huiselijk te zien. U kunt niet achter de voordeur kijken, maar de politie kan dat wel.
Behalve lichamelijk geweld kan ouderenmishandeling zich ook uiten door:
- Psychische mishandeling (schelden of vernederen).
- Verwaarlozing (geen verzorging of ondervoeding).
- Financieel misbruik (geld of eigendommen afpakken). Deze vorm van mishandeling komt het vaakst voor.
- Ontspoorde zorg (overbelaste, gestreste mantelzorger die doorslaat).
Signalen hoe u oudermishandeling kunt herkennen
In 2019 gaat de overheidscampagne Ik vermoed huiselijk geweld van start. Vrijwel jaarlijks volgt er een herhaling, waarvan de huidige tv-spotjes een uitvloeisel zijn. Op de overheidswebsite over dit thema staan tips hoe u signalen van ouderenmishandeling kunt herkennen. Een kleine greep hieruit:
Bij het slachtoffer
- Heeft onverklaarbare blauwe plekken, wonden of slechte hygiëne.
- Toont tekenen van ondervoeding, uitdroging of opvallend gewichtsverlies.
- Oogt angstig, teruggetrokken of toont plots veranderd gedrag.
- Heeft schulden, is spullen kwijt of wijzigt plots het testament.
Bij de dader
- Scheldt, bedreigt of negeert de oudere.
- Sluit bezoek of zorgverleners buiten.
- Gaat ruw om of geeft verkeerde medicatie.
- Steelt geld of goederen.
- Toont stress, vermoeidheid en zegt de zorg niet aan te kunnen.
Tips voor de buurt en omstanders wat te doen als ze geweld vermoeden
Ook zijn er waardevolle tips, wat u als getuige kunt doen, als u zulk huiselijk geweld vermoedt. Praten met de oudere of diens verzorger kan helpen. Stel daarbij open vragen en luister zonder te oordelen. Bied praktische hulp, door bijvoorbeeld tijdelijk (een deel van de) zorg over te nemen. Maar bel altijd 112 bij direct gevaar. En vraag bij twijfel advies aan de experts van Veilig Thuis.
Voor wie meer verdieping zoekt, is er het boek Ouderenmishandeling komt in de beste families voor (2019), geschreven door Hetty Termeer. Het is niet het zoveelste studieboek, maar een verhalenbundel met haar ervaringen uit de praktijk. Het begint bij het pijnlijke verhaal van haar eigen, door een oom mishandelde oma. Als oud-wijkverpleegkundige en specialistisch adviseur bij Alzheimer Nederland zweert ze bij ‘vroegtijdige herkenning en aanpak van ouderenmishandeling’. Ook organiseert zij een workshop voor mantelzorgers, waarin ze op deze thematiek ingaat, in het bijzonder financieel misbruik.
Motie omdat campagnes te weinig tastbaar resultaat opleveren
Uit een evaluatie blijkt dat de overheidscampagnes helaas onvoldoende gedragsverandering teweegbrengen. Kamerlid Harmen Krul (CDA) heeft daarom op 23 september 2025 een motie ingediend. Hij roept de regering op om niet te wachten op lopend onderzoek, maar nú al extra maatregelen te gaan nemen om ouderenmishandeling bespreekbaar te maken.
Om de zoveel jaar voert de GGD de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen uit. De laatste dateert van vorig jaar. In 2018 is een van de opvallendste conclusies uit de Gezondheidsmonitor nog dat ouderenmishandeling veel voorkomend is in Nederland. Pas als zoiets aan het licht, komt kan de overheid erop acteren.
Heeft u voorbeelden van oudermishandeling en wilt u meepraten, laat het ons weten via: meldpunt@omroepmax.nl.
(Bron: Rijksoverheid, NOS, de Rechtspraak, NRC, MAX Vandaag, archief. Foto: Shutterstock)