Verkiezingen: veel politieke partijen willen nu op zorg bezuinigen. Wat kan wél en wat niet?
Zorg is ineens een groot thema bij de verkiezingen. Gaat defensie ten koste van zorg? Om aan de NAVO-norm te kunnen voldoen, moet er met geld van andere beleidsterreinen worden geschoven. In de verkiezingsprogramma’s bezuinigen veel politieke partijen ook op zorg. Dat betekent overigens een ‘beperking van de stijgingen van de uitgaven’, haasten de lijstrekkers te zeggen. Vrijdag 24 oktober 2025 is er het zorgdebat tussen GroenLinks-PvdA, CDA en D66 in Meldpunt Actueel.
Hoe hard stijgen de kosten zonder ingrijpen?
Het CPB berekent dat de collectieve zorguitgaven tussen 2025 en 2060 stijgen van bijna 11 procent naar ruim 16 procent van het bruto nationaal product (BNP). Dat is een flinke groei in de komende decennia en komt neer op 16,1 miljard in de komende 4 jaar. Veel partijen willen daarom nu op zorg bezuinigen.
Eigen risico: omhoog, omlaag of bevriezen?
4 partijen (VVD, JA21, CDA, Volt) willen het eigen risico verhogen; het CPB komt in zijn doorrekeningen dan uit op 440 euro per jaar. Anderen willen het juist bevriezen op het huidige niveau van 385 euro. Het kabinet dat in juni gevallen is, was juist een halvering van plan, maar dat zou onder andere tot premieverhoging leiden volgens veel partijen.
Van de partijen die hun plannen hebben laten doorrekenen, houden BBB en GroenLinks-PvdA daar nog aan vast. PVV-leider Geert Wilders, die voor een stapsgewijze afbouw is van het eigen risico, heeft zich nog niet in de verkiezingsdebatten in de media gemengd. Dat gebeurt pas bij SBS (23 oktober).
Kunnen we ook op iets anders dan zorg bezuinigen?
De opvallendste melding die Meldpunt Actueel binnenkrijgt over de bezuinigingen op zorgkosten komt van Rolf uit Helmond. Hij wijst erop dat er al jaren gesproken wordt over het snijden in het overheidsapparaat zelf, iets wat maar nooit gebeurt. “Waarom niet onderhand een keer doorpakken hierop en een slankere, meer efficiënte en effectievere overheidsorganisatie gaan maken?” vraagt hij zich af. “Miljarden aan besparing. En dat roepen politici al decennia, maar waarom lukt dat maar niet? Ik heb het hier natuurlijk niet over de politie, brandweer en zorg.”
Het gaat om bezuinigingen op de stijgingen van de zorgkosten
Voor alle duidelijkheid: zelfs met de voorgenomen bezuinigingsplannen stijgen de kosten nog steeds, alleen minder (wat nog altijd minder uitgaven per individu betekent). Bij het VVD-scenario nemen de zorguitgaven de komende 4 jaar met ongeveer 6,4 miljard toe. In vergelijking met de 16,1 miljard die het CPB berekent, scheelt dat 9,7 miljard. GroenLinks-PvdA geeft volgens de doorrekening juist extra ruimte voor bestedingen aan zorg: 17,9 miljard in de periode 2026-2030, dus 1,8 miljard boven de CPB-berekeningen.
Minder nieuwe behandelingen in het basispakket?
Opvallend is dat enkele partijen minder nieuwe behandelingen in het basispakket willen opnemen. VVD en D66 hadden wel iets uit te leggen op dit gebied tijdens het tweede RTL-debat (19 oktober 2025). Voor GroenLinks-PvdA lijsttrekker Frans Timmermans was het een sein voor een aanval op Rob Jetten (D66), die ontkende dat zo’n plan zou bestaan. De vraag is of een dergelijk plan überhaupt wel kan. Gezondheidseconomen verwachten niet dat een nieuw medicijn tegen kanker zomaar buiten de boot gaat vallen. Ze vinden bevriezen van het basispakket niet heel erg realistisch, zeggen ze in de Volkskrant (15 oktober 2025).
Wat betreft nieuwe behandelingen en medicijnen toelaten tot het basispakket is ook wel enige nuancering op zijn plaats. We kennen in Nederland namelijk het systeem waarbij nieuwe, peperdure medicijnen niet direct worden vergoed via de basiszorgverzekering. Dat gebeurt als ze in de zogenoemde ‘sluis’ voor dure geneesmiddelen worden geplaatst. De minister van Volksgezondheid moet dan eerst nog onderhandelen met de fabrikant over de prijs en het gebruik van het medicijn. Het Zorginstituut adviseert de minister hierbij. Dat gebeurt heel zorgvuldig.
Bezuinigingen op verpleeghuizen
VVD, JA21 en D66 besparen het meest volgens het CPB (VVD, zoals hierboven aangegeven −9,7 miljard, JA21 −9,4 miljard, D66 −7,4 miljard). Het snoeimes van de bezuinigingen gaat ook in het geld voor verpleeghuizen.
In dit verband is de term benchmarking ineens in de mode. Dat betekent: het opstellen van objectieve kwaliteitsnormen. Je vergelijkt verpleeghuizen en legt ze langs de lat van de goedkoopste instelling die aan die normen voldoet. Alle kosten worden daarnaartoe herleid. Het idee daarachter is te dwingen tot efficiënter werken en zo geld te kunnen besparen. Het CPB rekent dat dat tot 5 miljard aan besparingen kan opleveren. Maar veel gezondheidseconomen zeggen in datzelfde artikel in de Volkskrant dat je de kwaliteit van ouderenzorg niet zo eenvoudig kunt vangen in ‘vinklijstjes’. Dat maakt deze maatregel onuitvoerbaar, vinden zij.
De Seniorencoalitie, het samenwerkingsverband tussen seniorenorganisaties (waaronder ouderenbond ANBO-PCOB), vindt benchmark een zeer slecht idee “omdat ieder verpleeghuis te maken heeft met unieke bewoners, zorgzwaarte en omstandigheden. Zulke ongelijksoortige situaties zijn simpelweg niet vergelijkbaar.”
Terugkeer oude bejaardenhuizen?
De laatste jaren is een terugkeer naar de ouderwetse bejaardenhuizen al vaak geopperd. In de voorstellen heten ze ‘moderne verzorgingshuizen’. Nicki Pouw, demissionair staatssecretaris Langdurige en Maatschappelijke Zorg, is daar een warm pleitbezorgster van. Het Kabinet-Schoof had hiervoor al 600 miljoen gereserveerd. Maar veel partijen zetten dit potje nu omwille van bezuinigingen op de tocht. De Seniorencoalitie is ook hierover bepaald niet te spreken.
Gepensioneerden die elkaar helpen.
Een deel van de zorgvraag verplaatsen naar vitale gepensioneerden kan veel schelen. Dit is een van de conclusies van het Congres Passende Ouderenzorg, georganiseerd door Zorgvisie in juni.
Xander Koolman, gezondheidseconoom, sectiehoofd VU, ziet een kansrijke oplossing in het fors inzetten van een enorme groep vrijwilligers. Die groep bestaat in zijn ogen uit pensionado’s. “De belangrijkste vraag is: hoe kunnen wij deze groep verleiden? Bijvoorbeeld door hen een kleine compensatie te geven.” Gemeenten moeten snel pilots kunnen organiseren.
Zorgdebat bij Meldpunt Actueel
Hoe zorgen we ervoor dat de zorg betaalbaar blijft en we niet inleveren op kwaliteit? Kijk naar het zorgdebat tussen GroenLinks-PvdA, CDA en D66 vrijdag 24 oktober 2025 in Meldpunt Actueel om 19.55 uur bij MAX op NPO 2.
(Bron: Rijksoverheid, Ministerie VWS, CPB, NRC, De Volkskrant, Zorgvisie, De Seniorencoalitie, archief. Foto: ANP)
Passende ouderenzorg is niet alleen maar meer geld, maar ook gepensioneerden die elkaar helpen