Aparte regels voor fatbikes op komst? Dit is de stand van zaken

Wat is het probleem met fatbikes?

Fatbikes zijn elektrische fietsen met dikke banden en een robuust uiterlijk. Ze zijn vooral populair bij jongeren, die er vaak met z’n tweeën of zelfs drieën op rijden. Behalve stoer zijn fatbikes ook gevaarlijk: het aantal ongelukken is explosief gestegen, vooral onder jongeren. Letselschade omvat niet alleen gecompliceerde botbreuken maar ook zeer ernstige hersenschade.

De algemene cijfers over fietsongevallen in 2024 zijn op zich al onrustbarend genoeg. Het aantal fietsslachtoffers op de Spoedeisende Hulp (SEH) dat VeiligheidNL dat jaar registreert, is 74.300, twee derde van alle verkeersslachtoffers (113.000).

Meetweek bij 82 SEH’s

In oktober 2024 houdt VeiligheidNL een meetweek bij 82 SEH’s voor alleen ongevallen met fietsers. Alles wordt geturfd per fietstype, inclusief fatbikes. Dat doen ze samen met onder anderen de Nederlandse Vereniging van Spoedeisende Hulp Artsen (NVSHA), de Nederlandse Vereniging voor Traumachirurgie (NVT) en Artsen voor Veilig Fietsen (AvVF). De cijfers liegen er niet om. In totaal komen die week 1.291 fietsers op de spoedeisende hulp (SEH).

Verdeeld naar type fiets:

• Fatbikes: 96 slachtoffers, waarvan bijna de helft tussen de 12 en 15 jaar is. Dat is omgerekend 5.000 slachtoffers per jaar.
• E-bikes (anders dan fatbikes): 480 slachtoffers
• Overige fietsen (zoals stadsfietsen, racefietsen, mountainbikes): 715 slachtoffers

Bij de ernst van letsel springen de fatbikers eruit: ziekenhuisopname volgt bij 22 procent van hen. Ter vergelijking: bij e-bikers is dit aantal 16 procent en bij andere fietsers 13 procent. Er is meer hersenletsel bij fatbike en e-bike slachtoffers. Slechts 3 procent van de fatbikers draagt een helm, bij e-bikers is dit 6 procent.

Discussie tussen minister en Kamer over aparte regels voor fatbikes

De Tweede Kamer wil daarom specifieke regels voor fatbikes. In december 2024 wil een Kamermeerderheid een minimumleeftijd van 14 jaar én een helmplicht. Ex-minister Barry Madlener (PVV) wil daar op dat moment niet aan. Volgens hem kunnen fabrikanten de regels heel gemakkelijk omzeilen. Door kleine aanpassingen, zoals dunnere banden of een verstelbaar zadel, heb je al een andere fiets. Zo zou bijvoorbeeld de skinnybike ontstaan, een afgeslankte versie van de fatbike.

Volgens Madlener is aparte regelgeving daarom zinloos. Hij wil liever nieuwe veiligheidsregels voor álle elektrische fietsen. Maar die skinnybike bestaat nog helemaal niet. Fabrikanten gebruiken slechts een prototype als voorbeeld van hoe eenvoudig de wet kan worden omzeild. Michael Fiering, directeur van Knaap Bikes en woordvoerder namens de Nederlandse Fatbikefabrikanten, verenigd in het convenant Veilige Fatbikes, zegt tegen Meldpunt: “De skinnybike is slechts een voorbeeld. Als je regels maakt voor één type e-bike, volgen meteen alternatieven.”

Leeftijdsgrens van 14 jaar en een helmplicht

De Kamer is teleurgesteld in Madlener en verwijt hem besluiteloosheid. Voorlopig is er alleen extra handhaving gekomen: 10.500 fatbikes zijn vorig jaar in beslag genomen. Kamerleden vinden dat Madlener te veel luistert naar ambtenaren en fabrikanten. Ze willen aparte regels voor fatbikes en eisen in december 2024 zoals gezegd: helmplicht en een leeftijdsgrens van 14 jaar. Kamerleden Hester Veltman (VVD), Olger van Dijk (NSC) en Hidde Heutink (PVV) zien het hogere gewicht van fatbikes als duidelijk onderscheid met gewone e-bikes. De Kamer wil en krijgt extra onderzoek toegezegd.

De uitkomsten van dat onderzoek vormen de basis van een commissiedebat Verkeersveiligheid op 4 september. Intussen zijn gemeenten zelf aan het kijken of ze een verbod kunnen instellen, Enschede bijvoorbeeld. Daar heeft Van Dijk vragen gesteld aan Robert Tieman, de nieuwe minister van I&W in het demissionaire kabinet. In Amsterdam is er al langer discussie over een maximumsnelheid op het fietspad. Of dat 20 of 25 kilometer per uur moet zijn, daar is men nog niet over uit. Het kabinet staat experimenten hieromtrent toe in de grote steden, waar de verkeerschaos vaak groot is.

Andere redenen om voorzichtig te zijn met gewone e-bikes en fatbikes

Traumachirurgen krijgen de slachtoffers van zware ongelukken met de fatbike op de operatietafel en klagen steen en been. Er zijn namelijk zeer gecompliceerde botbreuken, heftiger dan ooit mogelijk is door een val met een gewone fiets. Dat komt door de hogere snelheid en de enorme impact van het gewicht van zulke fietsen. Ook zwaar hersenletsel komt veel voor, geen wonder zonder helm.

Maar geriatrisch traumachirurg Detlef van der Velde ziet nog andere redenen om voorzichtig te zijn met het gebruik van e-bikes in het algemeen en fatbikes in het bijzonder. Hij signaleert een grote bewegingsarmoede onder (jonge) mensen. Wekelijks plaatst hij een post op LinkedIn om de discussie over het een of ander op gang te brengen. Zijn als grappig bedoeld doordenkertje onder de titel Ik rij NEB – Non Electric Bike is een goed voorbeeld daarvan.

(Tekst gaat verder onder de foto)

‘Ik rij NEB – Non Electric Bike’

Hijzelf rijdt nog een gewone, niet-elektrische fiets, want beweging is goed voor elk mens. Dat is iets om over na te denken terwijl de vergrijzing om ons heen toeslaat. Met beweging kunt u immers een hoop toekomstige kwalen voorkomen. Preventie dus. Hij wil er niet te veel woorden aan vuil maken als Meldpunt hem belt: “Ach, het is in feite een uitvloeisel van een eerder bericht van me over zware ongelukken met fatbikes. Ik zie echt héél veel zwaar letsel bij slachtoffers, jong en oud. Ik rij NEB – Non Electric Bike is vooral bedoeld als een positieve actie over fietsen, meer niet eigenlijk. Mijn ‘actie’ is in het Engels, gewoon omdat dat stoerder bekt.” Het woord fatbike is immers ook Engels, dus waarom niet?

Meldpunt scrollt even terug in zijn tijdlijn op LinkedIn en treft daar deze post aan over een standaard weekenddienst: “Meerdere hoofdletsels, en een man van 80-plus die door een stel fatbikers omver werd gereden. Lelijke polsbreuk én een wervelfractuur erbij. Dan ben je als traumachirurg toch weer even getriggerd op die ondingen. Vandaag, laatste dag van die week, was het wéér raak: 2 ontplofte knieën van jonge fatbike rijders. De jongste net 10 jaar oud. 10! Het blijft maar komen.”

Geen kind rijdt meer op een normale fiets

2 weken na deze post ziet hij als hij wat later dan normaal op weg is naar zijn werk alleen maar scholieren op e-bikes rondrijden. “Geen kind rijdt meer op een normale fiets. Als je weet dat je na je veertigste 2 procent van je spiermassa verliest, terwijl je met elektrisch fietsen al helemaal geen spiermassa opbouwt, dan geeft dat wel te denken. Op dat berichtje van me hebben wel 500.000 mensen geklikt. Er zijn erbij, die er een beweging van willen maken en een site bij willen gaan bouwen. Ze doen maar. Ik ben een traumachirurg, geen activist. We worden zo langzamerhand spierzwakke mensen. En dáár wilde ik op deze (ludieke) wijze de aandacht op vestigen.”

(Bron: Tweede Kamer, AD, AT5, RTL, TON, NEB, archief. Foto: ANP)

Skinnybike of fatbike? Dit is het verschil tussen deze 2 e-bikes