Vaccinatie tegen gordelroos vanaf 2027: wie is de meest logische prikkandidaat?
Er komt voor het eerst een gordelroosvaccinatie. Dat staat in het hoofdstuk preventie in het Aanvullend Zorg en Welzijnsakkoord (AZWA) dat op 2 juli is beklonken door het ministerie van VWS en de zorgpartijen. 39 miljoen euro per jaar is daarvoor vrijgemaakt, lang niet genoeg voor iedereen. Wie komt vanaf 2027 voor zo’n prik in aanmerking?
Wat is gordelroos? Wat is de overeenkomst met waterpokken?
Gordelroos is een huidziekte die wordt veroorzaakt door hetzelfde virus als waterpokken: het varicella-zostervirus. Waterpokken is een bekende kinderziekte, maar ook volwassenen kunnen het nog krijgen en dan is het een stuk pijnlijker. Bijna alle kinderen in Nederland krijgen het, vaak op de crèche of op school, omdat het erg besmettelijk is. Ze krijgen dan rode, jeukende blaasjes op de huid.
Na de waterpokken blijft het virus in het lichaam zitten, vooral in de zenuwcellen (in het ruggenmerg). Later in het leven, meestal op oudere leeftijd of als uw weerstand laag is door bijvoorbeeld stress of ziekte, kan het virus opnieuw actief worden. Bij een zwakker immuunsysteem krijgt u gordelroos. Dit komt vooral voor bij mensen van 60 jaar en ouder. Maar u moet wel ooit eerst waterpokken hebben gehad om gordelroos te kunnen krijgen. De kans in Nederland is 1 op de 4 60-plussers.
Verspreiding wereldwijd (50+ jaar)
- Wereldwijd: 2,9 tot 19,5 per 1.000 personen per jaar
- Noord-Amerika: 5,5 – 8,7 per 1.000
- Europa: 5,8 – 9,9 per 1.000
- Nederland: 5,2 per 1.000
- Kans in Europa om ooit gordelroos te krijgen: 25 procent
- Kans bij 85 jaar en ouder: 50 procent
(Cijfers: RIVM)
Kenmerken van gordelroos
Gordelroos begint vaak met jeuk, tintelingen of brandende pijn. Daarna ontstaan rode blaasjes aan één kant van het lichaam, meestal rond de buik, borst of het gezicht. De blaasjes drogen na een week tot korstjes. Soms houden mensen daarna nog maanden of jaren pijn. Deze zenuwpijn kan erg hevig zijn. Gordelroos is minder besmettelijk dan waterpokken. Op de sites van thuisarts, huidarts.com en het RIVM kunt u tot in detail lezen over alle verschijnselen en het besmettingsgevaar.
Televisiedokter Ted van Essen (Dokter Ted), tevens voorzitter van de Nederlandse Immunisatie Stichting kan u er veel over vertellen. Hij gebruikt in een column uit 2023 de term uit de volksmond voor gordelroos: ‘de gesel Gods’. De sporen van de ziekte lijken namelijk op zeer zichtbare ‘zweepslagen’ gegeven door een onzichtbare persoon.
Geen vaccinatie tegen waterpokken
In tegenstelling tot landen zoals de VS en Canada, wordt er in Nederland niet standaard gevaccineerd tegen waterpokken. In ons land steekt elk kind op de crèche of school elkaar toch wel aan. Op 15-jarige leeftijd heeft al zo’n 90-95 procent van alle kinderen ooit waterpokken gehad. Daarmee lijkt het probleem van besmetting op latere leeftijd met de veel heftigere gevolgen al grotendeels van de baan (doch niet helemaal). Maar daarmee is de kans op gordelroos nog niet verkeken uiteraard. Gordelroos komt in Nederland veel voor. Elk jaar krijgen ongeveer 94.000 mensen de ziekte, vooral ouderen.
Vaccinatie tegen gordelroos
Van de coronapandemie herinneren we ons nog de discussie over vaccinaties. Die is er ook bij gordelroos. Er bestaat al langer een vaccin tegen gordelroos, maar dat is tamelijk duur: zo’n 500 euro voor 2 prikken. Daarom is het vaccin nog niet breed beschikbaar. Vrijwillige inenting tegen betaling gebeurt wel al. Maar dat creëert ongelijkheid, omdat niet iedereen dat kan betalen.
In het nieuwe Aanvullend Zorg en Welzijnsakkoord (AZWA) van juli 2025 (dat tegelijkertijd naast het Hoofdlijnenakkoord Ouderenzorg is beklonken) is in het hoofdstuk over preventie wel 39 miljoen euro per jaar vrijgemaakt voor een vaccinatieprogramma, dat in 2027 van start moet gaan. Toch is dit bedrag lang niet genoeg voor iedereen. Volgens schattingen zou het jaarlijks 185 miljoen euro moeten kosten om alle zestigplussers te vaccineren.
Wie komt in aanmerking voor vaccinatie?
Het RIVM geeft voorlopig geen advies wie dan wel die prik krijgt. De Gezondheidsraad adviseert in 2019 al om het gordelroosvaccin Shingrix beschikbaar te stellen voor 60-plussers. Maar dan moet de prijs van het vaccin wel aanzienlijk dalen en het moet kosteneffectief zijn. Er zullen dus keuzes moeten worden gemaakt. Het meest voor de hand liggend is de groep die 60 wordt te vaccineren in plaats van álle zestigplussers. Volgens berekeningen is daarmee precies dat bedrag van 39 miljoen gedekt. Bovendien valt daar de meeste winst te behalen, schrijft het NRC op 7 juli 2025. Want die categorie leeft langer, heeft gordelroos waarschijnlijk nog niet gehad en is nog volop deelnemer aan het arbeidsproces. Een prik kan veel ziekteverzuim voorkomen en dat scheelt de maatschappij op jaarbasis een hoop geld.
Patiëntenorganisaties zien het als een goede eerste stap. Maar ze vinden dat uiteindelijk iedereen toegang moet krijgen tot de vaccinatie. Koste wat kost moeten ‘gezondheidsverschillen’ voorkomen worden. Uitgangspunt van het Hoofdlijnenakkoord Ouderenzorg en het Aanvullend Zorg en Welzijnsakkoord is en blijft namelijk ’toegankelijke en betaalbare zorg voor iedereen’.
(Bron: Rijksoverheid, Ministerie WVS, RIVM, Thuisarts, Huidarts.com, NRC, MAX Vandaag, archief. Foto: Shutterstock)