Wedde dat ’t lukt!: ‘Bewoners helpen elkaar wanneer zorg niet vanzelfsprekend is’

Formele zorg en dagelijks leven bewoners steeds verder uit elkaar

Als Hans Berg (69) in Wedde begint als huisarts, kan hij ook voor een stadspraktijk kiezen. Toch kiest hij bewust voor het Groningse dorp met zo’n 950 inwoners. Hij wil zijn kinderen laten opgroeien zoals hij zelf is opgegroeid: in een gemeenschap waar mensen elkaar kennen en naar elkaar omkijken. Die keuze blijkt bepalend. Meer dan 30 jaar werkt Berg als huisarts in Wedde. Hij ziet hoe formele zorg en het dagelijks leven van bewoners steeds verder uit elkaar komen te staan.

Tijdens een nascholing in 2012 wordt hij geraakt door een voorbeeld uit Elsendorp. Door extreme weersomstandigheden is zorg daar tijdelijk niet beschikbaar. De gemeenschap moet het zelf oplossen, en doet dat ook. Dat brengt Berg op een idee: waarom wachten tot zorg wegvalt, als je de kracht van een dorp ook vooraf kunt organiseren?

Eerst kijken naar wat mensen zelf kunnen, dan pas naar professionele zorg

Zo ontstaat Wedde dat ’t lukt!: een initiatief waarin inwoners van Wedde, Wedderveer, Veelerveen en Vriescheloo elkaar ondersteunen om zo lang mogelijk prettig en zelfstandig thuis te blijven wonen. De dorpsgemeenschap is eigenaar en drager van het project. Het uitgangspunt is eenvoudig: eerst kijken naar wat mensen zelf kunnen, dan naar hun netwerk, vervolgens naar vrijwilligers en pas als dat niet voldoende is, naar professionele zorg.

‘Wat heb jij van mij nodig om…?’

Een centrale rol binnen Wedde dat ’t lukt! is weggelegd voor de dorpsondersteuner. Ellen ten Kate is een van hen. Ze lost problemen niet vóór inwoners op, maar mét hen. Haar belangrijkste instrument is vertrouwen, opgebouwd doordat zij doet wat zij belooft.

Hulpvragen beginnen vaak klein en praktisch, maar worden steeds complexer. Het gaat om eenzaamheid, schulden, armoede of het niet meer kunnen meekomen in een steeds digitaler wordende samenleving. De kracht van het initiatief zit in het vroeg signaleren, het snel leggen van verbindingen en het benutten van de mogelijkheden van bewoners en vrijwilligers.

Vrijwilligers zijn onmisbaar, vertelt Ellen. “Zij organiseren activiteiten, spreken met bewoners en organisaties en ontwikkelen samen nieuwe ideeën. Jaarlijks is er een vrijwilligersdag. Wij doen het toch allemaal mooi zelf.” Wat dat betekent in het dagelijks leven, wordt zichtbaar in de verhalen van bewoners zoals Anneke.

Familie die naar haar omkijkt, is er bijna niet meer

Anneke is 80 jaar. Een jaar geleden heeft ze haar echtgenoot verloren. Kort daarvoor overlijdt ook haar laatste hond. Anneke en haar man komen beiden uit kleine families. Familie die naar haar omkijkt, is er bijna niet meer. Haar huis hangt vol foto’s van de honden die zij door de jaren heen heeft gehad, ze beschouwt hen als haar kinderen. Zelf krijgt ze die nooit, iets wat haar altijd veel verdriet heeft gedaan.

Na het overlijden van haar man helpt dorpsondersteuner Ellen haar met praktische zaken: contact met de Belastingdienst, formulieren en digitaal papierwerk dat voor Anneke steeds lastiger wordt. Anneke kampt met chronisch hartfalen, is vaak duizelig en durft daardoor niet meer zelf auto te rijden. Voor afspraken bij huisarts, tandarts en ziekenhuis is ze afhankelijk van anderen.

Daarvoor maakt ze nu gebruik van de vrijwilligers van Wedde dat ’t lukt!. Zo rijdt initiatiefnemer Hans Berg haar geregeld naar het ziekenhuis. Een bijkomend voordeel: in de auto kan hij rustig met Anneke napraten over wat de arts heeft gezegd.

Kleine dingen die ervoor zorgen dat ze zich gezien en gesteund voelt

Naast Anneke woont een stel dat veel voor haar betekent. De buurvrouw belt regelmatig om te vragen of ze boodschappen nodig heeft. Elke ochtend is er even kort contact. Dat dagelijkse moment geeft Anneke een geruststellend gevoel. Er wordt naar haar omgekeken.

De buurvrouw helpt met het online invullen van de wekelijkse boodschappenbestelling, zet de containers buiten en houdt het pad naar Annekes huis netjes. Als Anneke iets vergeet, neemt zij het mee. Het zijn kleine, alledaagse handelingen die ervoor zorgen dat Anneke zich gezien en gesteund voelt.

Zorg voor later

Anneke is ook intensief bezig met haar toekomst. Samen met Ellen bereidt ze haar begrafenis voor: kaarten, bloemen, muziek en haar levensverhaal. Ellen schrijft alles voor haar op. Binnenkort gaat Anneke naar de notaris om haar nalatenschap te regelen. Ook wil ze met haar huisarts spreken over haar wensen rond het levenseinde, in lijn met de KNMG-richtlijn over tijdig spreken over het levenseinde.

‘Anders had ze alleen maar patat besteld’

Zelf koken lukt Anneke al langere tijd niet meer. Aanvankelijk probeert ze kant-en-klaarmaaltijden ze, maar die vindt ze “ontzettend vies”. Op een dag belt ze Diane, eigenaresse van het eetcafé in het dorp, met de vraag of zij misschien patat kan bezorgen. Maar Diane besluit het anders aan te pakken. Sindsdien kookt ze 6 dagen per week een verse maaltijd voor Anneke en brengt die persoonlijk langs. “Anders had ze alleen maar patat bij mij besteld,” zegt Diane.

Voor elke maaltijd rekent ze de kleine som van 7 euro. Wanneer Diane op vakantie is, zorgt haar man, die groenteboer is, ervoor dat er vooraf maaltijden worden bezorgd die Anneke zelf kan opwarmen. Soms brengen Diane of een van de meiden van het eetcafé het eten langs.

Er is een vriendschap ontstaan. Onlangs heeft Diane Anneke meegenomen naar het tuincentrum. “Het was een fantastisch leuke dag,” zegt Anneke. Haar telefoon staat vol foto’s. Ze hoopt dat Diane haar volgend jaar weer meeneemt.

‘Ik voelde me al 10 jaar alleen’

Anneke is slechts één voorbeeld. Vanuit de wekelijkse koffieochtend in het dorpshuis is bijvoorbeeld een wandelgroep ontstaan. Wat begint als informeel samenzijn, groeit uit tot een vaste groep die elke donderdag samen koffie drinkt en gaat wandelen. Wandelen is het middel. Ontmoeting is het doel.

Tijdens zo’n koffieochtend vertelt dorpsbewoner Henk (80) dat hij zich al 10 jaar eenzaam voelt. Als hij met zijn vrouw verhuist naar Wedde, verliest hij haar al na een half jaar. Familie blijft weg, contacten komen niet vanzelf. Zijn openheid maakt indruk op Jur, vrijwilliger bij Wedde dat ’t lukt!. Sindsdien schaken en wandelen ze samen. Niet het spel is belangrijk, maar het samenzijn. Henk zegt dat hij zich door deze vriendschappen eindelijk thuis voelt in Wedde, en nu ook nooit meer weg wil.

Wat er in Wedde gebeurt, is geen groots systeem en geen zorgmodel. Het zijn mensen die naar elkaar omkijken. Soms met een rit naar het ziekenhuis. Soms met een bord warm eten. Soms met de moed om hardop te zeggen dat je je alleen voelt, en iemand die luistert.

(Foto: MAX)

Sven over vrijwilligerswerk als maatje tegen eenzaamheid: “Je merkt dat iemand weer gaat stralen”