Leesbaarheid van ondertiteling programma’s verschilt onderling behoorlijk: dit is waarom

Welke klachten gaat het om bij onleesbare ondertiteling?

De ondertitelingen die de kijker zelf moet inschakelen zijn vooral bedoeld voor doven en slechthorenden. Maar ze zijn ook nuttig voor kijkers zonder gehoorproblemen, die zich in een lawaaierige omgeving bevinden. Dan moeten die ondertitels wel te lezen zijn. En dat is niet altijd zo.

Meldpunt ontvangt regelmatig klachten over de onleesbaarheid van ondertitelingen. Onleesbaarheid wordt in de meldingen soms als beledigend gevoeld, omdat het de kijkervaring belemmert. Oudere kijkers ervaren hierdoor meer moeilijkheden bij het volgen van het verhaal.

Ten 1^e klagen ze over het gebruik van dunne letters op een witte achtergrond zoals sneeuw of zand, waardoor de tekst moeilijk leesbaar is. Een 2^e klacht betreft het gebruik van een klein lettertype zonder zwarte omlijning, waardoor de ondertiteling onduidelijk wordt bij een lichte achtergrond. De 3^e klacht richt zich op het ontbreken van een zwarte achtergrond bij witte letters, de eenvoudigste oplossing van het probleem. Liefst wenst men deze zwarte balk met witte letters niet midden in het beeld gepresenteerd te krijgen. Want ook dat verstoort het kijkgenot aanzienlijk.

Waarom zien ondertitelingen er zo verschillend uit?

We leggen de vraag over de verschillen voor aan Marcel Frost, woordvoerder NPO, dat verplicht is alle Nederlandstalige programma’s te ondertitelen. “Hoe de ondertiteling eruitziet, is afhankelijk van de tv en tv-aanbieder (kabelaar/internetprovider),” zegt hij, “of dat er wordt gekeken via een settopbox of op andere wijze en kijken mensen live of via ‘gemist’. Dat is allemaal van invloed op hoe de ondertiteling eruitziet.”

“Wij monitoren alle klachten die direct of indirect, zoals nu via Meldpunt, bij ons binnenkomen en werken continu aan het verbeteren van de leesbaarheid van de ondertiteling. Het basissignaal dat wij uitsturen is niet veranderd. Wel is de NPO Start-app recent vernieuwd en we werken nog aan de verbetering van de ondertiteling binnen deze app; de zwarte steunkleur ontbreekt op dit moment.”

Diverse manieren voor inschakeling ondertitelingen

Er bestaan verschillende manieren van het aanzetten van de ondertiteling in het algemeen:

• Via een knop op de afstandsbediening
• Via het aanzetten van TT 888 via Teletekst (bij programma’s van de NPO, inclusief Omroep MAX)
• Aanzetten via provider (bij streamen)
• Via NPO Start
• Buitenlandse films/reportages zijn al ondertiteld

“We snappen dat het verwarrend kan zijn, het is ook een beetje complex,” geeft Frost ruiterlijk toe. “Alle ondertiteling voor doven- en slechthorenden wordt door de NPO geleverd. Dus niet de vertalende ondertiteling in buitenlandse films, series of nieuwsprogramma’s. De ondertiteling voor doven- en slechthorenden is bij lineair (dus ‘live’ op de tv) kijken op 2 manieren op te roepen: via Teletekstpagina 888 of via het menu van het apparaat – de settopbox/mediabox of ontvanger van uw aanbieder (bijvoorbeeld Ziggo, KPN etc.) – waarmee wordt gekeken. Die laatste ondertiteling lijkt grafisch nog het meest op de vertalende ondertiteling die iedereen kent van buitenlandse series of films.”

Welke vorm van ondertiteling is de meest gebruikte? Waarom is er zo weinig eenheid?

Uit de feedback die de NPO krijgt, weten ze dat de ondertiteling via TT888 door de meeste gebruikers als prettig en goed leesbaar wordt ervaren. De zwarte steunkleur achter de letters wordt door velen gewaardeerd. Alleen: op sommige (nieuwere) apparaten wordt deze TT888 mogelijkheid niet meer aangeboden en is de andere manier bijvoorbeeld via de settopbox/mediabox de enige mogelijkheid. Daar kan de kijker in het menu tekstgrootte en kleur van de ondertiteling naar wens aanpassen.

Inhoudelijk zijn beide vormen overigens precies hetzelfde: het zijn dezelfde basisteksten. “Wij sturen vanuit NPO dus het Teletekstsignaal mee, plus één signaal voor de grafisch net iets andere ondertiteling,” verduidelijkt Frost. “Wij hebben verder geen invloed op hoe de verschillende aanbieders/fabrikanten technisch omgaan met het door ons geleverde signaal, vandaar ook de verschillende verschijningsvormen.” Dat verklaart het gebrek aan eenheid waar kijkers zich aan storen.

Waarom is er nog geen eenheid bij NPO Start?

Programma’s op NPO Start bieden ze op heel veel verschillende manieren aan. Denk aan de website of de app op uw mobiel (iOS of Android). Maar ook op uw televisie kunt u een NPO Start-app gebruiken om programma’s terug te kijken. Dat kan een app zijn die wordt aangeboden in de appstore van het televisieapparaat (denk aan Samsung) of de app die de zenderaanbieder (denk aan Ziggo) via de mediabox aanbiedt.

De NPO Start-app (in al zijn varianten) is recent vernieuwd en ze werken nog aan de verbetering van de ondertiteling binnen deze app. De zwarte steunkleur ontbreekt op dit moment nog. Frost: “Work in progress, het had al onze aandacht voor de meldingen bij Meldpunt, maar dit is helaas niet binnen 1 dag opgelost.”

Wie bepaalt het lettertype en eventuele achtergrond?

De NPO bepaalt het lettertype, de regelafstand en positionering van de tekst op Teletekstpagina 888. Die zal er dus bij alle gebruikers ongeveer hetzelfde uitzien. ‘Ongeveer’ omdat de kwaliteit van uw televisieapparaat en de zenderontvanger nog wel invloed hebben op de scherpte waarmee de letters getoond worden. Bij de andere manier van ondertiteling bepaalt de aanbieder/apparaat (settopbox/mediabox) welk lettertype en eventuele achtergrond wordt gebruikt.

(Bron: NPO, KPN, Ziggo, archief. Foto: MAX)