Zo worden connecties voorgesteld door sociale media, ook tegen uw wil. Dit kunt u ertegen doen
Iemand heeft u gebeld, en het volgende moment krijgt u op uw sociale media een suggestie om een connectie of vriend van deze persoon te worden. Of u ontvangt een mail van die strekking. Maar deze persoon zelf heeft helemaal niets verstuurd. Misschien wil geen van beiden dit zelfs. Hoe werkt dit mechanisme? En wat kunt u ertegen doen, als u dit helemaal niet wilt? Meldpunt legt de vraag voor aan Martijn Baten, medeoprichter van kennisinstituut Nederlandse Social Media Academie.
Achterdocht tegen techbedrijven vergroot door toevallige connectiesuggesties
De grote techbedrijven hebben een hoop uit te leggen tegenwoordig, zeker op het gebied van sociale media. De Europese Commissie en de rechter zijn er ook niet vies van deze bedrijven een hoge boete op te leggen vanwege de schending van uw privacy. Dat gaat dan bijvoorbeeld om het onrechtmatig gebruik van persoonsgegevens van Facebookgebruikers uit Nederland voor advertentiedoeleinden. Maar hier gaat het om wat anders.
Mogelijk is het u ook weleens overkomen, dat u een connectiesuggestie krijgt in de mail, dat niet van een persoon maar rechtstreeks van het sociale mediaplatform zelf afkomstig is. Op Facebook heet deze functie bijvoorbeeld ‘Mensen die je misschien kent’. Wellicht ergert u zich er zelfs mateloos aan. Hoe kan dit? En hoe kunt u dit stoppen, als u daar niet van gediend bent? U wilt misschien wel de lusten maar niet de lasten van sociale media ondervinden.
“Sociale media platformen hebben hier een reden voor,” legt Baten uit. “Wanneer de dienst gratis is, dan betalen gebruikers met hun data. Hun gedrag op het platform wordt dus gebruikt om het gebruik te stimuleren, wat dan weer in het belang is van de advertentieverkoop.”
Waar komen die connectiesuggesties vandaan? Worden we afgeluisterd?
Het lijkt er soms wel op of u afgeluisterd wordt via het microfoontje op uw telefoon. Martijn Baten moet lachen om deze suggestie. “Nee, dat is echt een broodje aap-verhaal,” zegt hij. “Daarvoor is de privacy op uw mobiele telefoon eigenlijk te veel dichtgetimmerd. Technisch is het mogelijk als je bedenkt dat we ook digitale voice assistenten hebben zoals Siri (op iPhone) die naar ons luisteren als we dat aanzetten. Echter voor apps zoals Facebook geldt dat ze niet standaard meeluisteren en de privacy wordt in de software van Apple redelijk goed bewaakt. Facebook heeft het ook helemaal niet nodig.”
Maar de expert begrijpt goed waar deze achterdocht vandaan komt en begint een verhaal over algoritmes. “Hoe die algoritmes werken, blijft altijd een beetje onduidelijk. Ze weten zelfs bij Facebook niet echt hoe de algoritmes werken, zo complex zijn ze. Maar wat duidelijk is, dat het gaat om het combineren van data. Want deze bedrijven hebben gigantisch veel gebruikers en dus ook veel data. En al die verschillende platforms wisselen onderling data uit.” Het is een beetje vergelijkbaar met reclames voor bepaalde producten die op basis van uw profiel voorbijkomen op uw tijdlijn.
Locatiegegevens kunnen al leiden tot connectiesuggesties op sociale media
Baten doet een poging het uit te leggen aan de hand van enkele sprekende voorbeelden uit de praktijk. “Uw locatiegegevens kunnen al leiden tot connectiesuggesties,” zegt hij. “Als u regelmatig in de buurt loopt van dezelfde persoon, en u heeft beiden uw locatiegegevens aan staan, dan kan er zo’n suggestie uit voortkomen. Facebook ziet dan dat u nog geen vrienden bent, dus hier is uw kans.” Het draait meestal om een bepaalde overlap van vrienden die de connectiesuggestie bewerkstelligt.
Baten: “Het is niet zo dat een overlap tussen vrienden altijd meespeelt, al is het wel een veel voorkomende situatie. Er kan ook sprake zijn van bijvoorbeeld getagd zijn in dezelfde foto (een teken dat Facebook denkt dat jullie elkaar wel moeten kennen), lidmaatschap van dezelfde Facebook groepen, dezelfde werkgever/onderwijsverleden, zelfs dezelfde woonplaats. Vaak zijn het natuurlijk weer de combinaties van deze data die Facebook gebruikt om suggesties te doen.”
Uw telefoonnummer kan deel uitmaken van geïmporteerd contactenbestand
“Wat ook veel gebeurt is dat iemand zijn reguliere contactenbestand heeft geïmporteerd via Messenger, de berichtenservice van Facebook. Dan is de match met uw telefoonnummer gauw gemaakt,” legt Baten uit. Een connectiesuggestie op basis hiervan wordt vaak als ergerlijk ervaren.
Is er een koppeling tussen Facebook, WhatsApp en Instagram?
Of er een koppeling zit tussen Facebook, WhatsApp en Instagram, alle 3 eigendom van techreus Meta, kan Baten niet met 100 procent zekerheid zeggen. “Van een koppeling tussen Facebook en Instagram is met zekerheid te zeggen dat het gebeurt. Natuurlijk herkent Facebook de situatie dat u bevriend bent met een ander, maar misschien nog niet op Instagram. Dan ligt zo’n suggestie heel erg voor de hand.” Te verwachten valt dat niet veel mensen zich hieraan zullen storen.
“Alleen de koppeling tussen Facebook, Instagram en WhatsApp is wat ongewis,” voegt Baten toe. Maar er zijn meldingen binnengekomen bij Meldpunt van mensen die een connectiesuggestie door Facebook kregen na 1 luttel appje onderling. “Meta wil graag de indruk in stand houden dat bepaalde producten wel los van elkaar opereren. Als gebruikers voeden we misschien onbewust meer data aan de platformen dan we denken. En dat dus Meta ook veel slimmer is in het geven van suggesties dan wij vaak als gebruikers denken.” Deze vorm van connecties opbouwen door sociale media wordt als tamelijk schimmig gezien.
Sociale media kijken naar overlap, maar schenden soms uw vertrouwen
“We voeden als gebruikers de machine achter de sociale media de hele dag,” constateert Baten. “Die machine bevat heel veel gegevens en onthoudt ze ook, inclusief data van 10 jaar geleden. Voortdurend kijkt die machine naar mogelijke overlap en probeert patronen te combineren. Soms kan dat goed zijn, maar niet altijd. Uw vertrouwen kan ook geschonden worden.” Zo bijvoorbeeld: de partner van iemand die vreemdgaat kan ook een connectiesuggestie krijgen van die geheime lover…
De context als basis
Gelijke interesses werken ook. Een sociaal medium als LinkedIn stuurt connectiesuggesties op basis van gedeelde interesses, gedrag of gelijksoortige banen. Het netwerk van vakgenoten vergroten is uiteraard ook het uitgangspunt op dat platform. Deze connectiesuggesties zijn meer contextueel. “De context – bijvoorbeeld iemands beroepsgroep – is de basis voor een eventuele connectie. Het is minder rechtstreeks op een bepaalde persoon en diens profielgegevens te herleiden.”
Wat kunt u doen tegen ongevraagde connectiesuggesties?
Is er ook nog iets te doen tegen al die ongevraagde connectiesuggesties? Baten zegt van wel. “Als mensen eens zouden gaan kijken naar hun instellingen op hun telefoon, dan kunnen ze zelf zien welke schuifjes er allemaal openstaan bij hun apps. Wat betekent dat voor hun gebruik? U kunt zelf beslissen tot welke informatie apps op uw telefoon toegang hebben, dus ook van sociale media. Wilt u uw locatiegegevens niet delen? Zet ze dan uit. Of zet ze op ‘alleen toestaan bij gebruik van de app’. Ook kunt u ze tijdelijk toegang geven.” Tracking, ofwel het volgen door apps, is ook aan of uit te zetten.
“Gebruik ook vooral de tips die Facebook zelf aanreikt,” adviseert Baten. “Die gaan over het nalopen van je privacy-instellingen op Facebook. Hetzelfde kun je eigenlijk over alle sociale media platformen zeggen. Daar kunt u ook heel veel zelf regelen.” Dat is helemaal geen slecht idee, want sociale media weten waarschijnlijk meer van ons dan u denkt.
Wat weten sociale media allemaal en wat mogen ze met uw gegevens?
(Bron: NSMA, Archief. Foto Shutterstock)