Landjepik? Gemeentes eisen bij tuin getrokken gemeentegrond terug

Om hoeveel hectare gemeentegrond gaat het in totaal?

Naar schatting 600.000 huishoudens in Nederland hebben grond in gebruik ‘zonder recht’. Dat blijkt uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen uit 2018. Gemiddeld gaat het om 20 tot 45 m2 per huishouden. Daarmee zou het dus gaan om tussen de 12 en 27 miljoen vierkante meter grond, oftewel 1.200 tot 2.700 hectare. Het gaat dus om een enorme hoeveel grond, verspreid door heel Nederland.

Snippergroen waar de gemeente ’toch niks mee doet’

Meldpunt besteedt in 2014 al aandacht aan gemeentelijke projecten om de grond terug te krijgen. Meestal gaat het daarbij om bewoners die een stuk grond bij hun tuin hebben getrokken, zogenoemd snippergroen. Dat gebeurt vaak moedwillig. Zoals Anton de Beus uit Holten die heel bewust een grote lap grond bij zijn huis trekt. “Ik vond dat wel een goed idee, want de gemeente doet hier toch niks mee. Waarom zou je er dan geen gebruik van maken?” vertelt hij trots in die oude uitzending.

Door verjaring is gemeentegrond na 20 jaar eigendom van de bewoner

In zulke gevallen ontvangt de burger een brief met een aanbod van de gemeente: de tuin kan bijvoorbeeld worden teruggegeven, gekocht of voortaan worden gehuurd. Maar als iemand het stuk grond gedurende 20 jaar onafgebroken in bezit heeft, dan is die grond door zogeheten verjaring eigendom van de bewoner geworden. Dan hoeft men de grond niet meer terug te geven en er ook niets voor te betalen.

‘Bezit’ wordt eigendom

Om een beroep te kunnen doen op die verjaring, is het begrip ‘bezit’ cruciaal. U bent de bezitter van het stuk gemeentegrond als u het houdt alsof het uw eigendom is. Dat is het geval als u ervoor hebt gezorgd dat de grond niet meer van buiten te betreden is. Bijvoorbeeld doordat u er een schutting of een ondoordringbare haag omheen hebt gezet. Als u kunt bewijzen dat u het stuk grond gedurende 20 jaar onafgebroken in bezit hebt, is de grond door verjaring uw eigendom geworden. U hoeft het dan dus niet meer terug te geven aan de gemeente, en u hoeft er niets voor te betalen.

Uitzonderingen op de verjaringsregel

Let op: als u het stuk grond alleen maar in gebruik hebt, bijvoorbeeld door het als groenstrook te verzorgen, zonder dat u het met een hek of een haag bij uw tuin hebt getrokken, is er geen sprake van ‘bezit’. In zo’n geval wordt u niet eigenaar van de grond door verjaring. Ook als u huurder bent van het perceel, bent u slechts gebruiker van de grond. Zelfs als er een stuk gemeentegrond door de plaatsing van een schutting bij uw tuin is getrokken, kunt u daardoor geen eigenaar worden van die grond. Pas als u het huis zou kopen, wordt u bezitter van de gemeentestrook, en start vanaf dat moment pas de verjaringstermijn.

Gemeentegrond niet zomaar eigendom: bewoner moet verjaring wel kunnen bewijzen

Gemeentes beginnen vaak zelf niet over verjaring. Dat is dus iets om zelf na te gaan. Het bewijs van verjaring kunt u verzamelen met oude foto’s of video’s van de tuin. Maar ook schriftelijke getuigenverklaringen van buren of voormalige bewoners kunt u als bewijs gebruiken. “Zorg dat de getuigenverklaring is voorzien van een datum, plaats en handtekening,” raadt De Haan aan.

Juridische conflicten om gemeentegrond

De verjaringszaken kunnen soms tot hoogoplopende juridische conflicten leiden. Dat dreigt ook in de gemeente Neder-Betuwe te gebeuren, met de 74-jarige Ellen Smits. Zij heeft al ruim 30 jaar nietsvermoedend een kleine strook grond in gebruik als tuin. Sinds 1998 heeft ze de oude heg vervangen door een hek. Dat hek staat er nu nog steeds. Smits denkt al die tijd dat de grond bij haar huis hoort, ook omdat dit in de bouwtekening van haar huis staat aangegeven. Toch eist de gemeente sinds 2020 de grond terug. Smits weigert die af te staan en het conflict lijkt muurvast te zitten.

Gemeente stelt strenge eisen aan het beroep op verjaring

Het grondproject in Neder-Betuwe heeft een sterk bureaucratisch karakter gekregen, constateert Rogier de Haan in Meldpunt. De gemeente stelt ook nog eens strenge eisen aan het beroep op verjaring dat Smits doet. Ze heeft geen foto’s van haar tuin in de beginjaren. Wel stuurt ze een getuigenverklaring van een voormalig buurman, die indertijd zelf het hek rond de tuin heeft geplaatst. De buren aan de andere kant verklaren bovendien dat sinds zij er, nu alweer meer dan 20 jaar geleden, kwamen wonen, dat hek er altijd heeft gestaan.

Maar de gemeente Neder-Betuwe stelt dat die verklaringen alleen niet voldoende zijn. Zolang er geen foto’s zijn, is verjaring volgens de gemeente niet aan de orde. Rogier de Haan kijkt hier anders tegenaan: “Nergens in de wet staat dat beeldmateriaal in dit soort zaken verplicht is als bewijs; dat is iets wat de gemeente zelf heeft verzonnen. Terwijl: er ligt een verklaring van degene die het hek zelf heeft geplaatst. Dat is sterk bewijs. Dichter bij de bron kom je immers niet. De gemeente zou er zeer verstandig aan doen om deze kwestie te heroverwegen.”

In 2016 krijgt MAX Ombudsman Rogier de Haan al eens met een vergelijkbare zaak te maken , met een schuurtje dat deels op gemeentegrond staat als inzet.

De bejegening van betrokkenen is heel belangrijk

“De gemeentelijke grondprojecten verschillen sterk wat betreft aanpak en uitvoering,” constateert Rogier de Haan. De bejegening van betrokkenen is heel belangrijk. In de gemeente Dronten worden zo’n 700 bewoners aangeschreven over oneigenlijk gebruik van gemeentelijke grond. Dat loopt uit op verontwaardigde reacties van bewoners en een aantal rechtszaken. Rekenkamer Dronten concludeert in een evaluatie over de aanpak van de gemeente: “De toon van de brieven is sterk juridisch bepaald. Er worden door de aangeschrevenen regelmatig onjuistheden geconstateerd. Bij fouten van de zijde van de gemeente zien we geen ruiterlijke erkenning van deze fouten.”

Dat het ook anders kan, laat de gemeente Teylingen de afgelopen jaren zien. In deze Zuid-Hollandse gemeente hebben 533 bewoners een brief gekregen over oneigenlijk grondgebruik. Maar de burgers worden ook bijgepraat in speciale bewonersavonden. De gemeente kiest voor een heel persoonlijke benadering, en dat heeft effect. “Door tijdens de locatiebezoeken een toelichting te geven over het doel en de noodzaak van het project, zagen we dat bewoners regelmatig meer begrip kregen voor het project,” laat een woordvoerder weten. In Teylingen zijn geen rechtszaken over het grondproject van de gemeente geweest.

Meldpunt krijgt vaker meldingen over conflicten tussen gemeentes en inwoners waarin eigendom centraal staat. Mag u bijvoorbeeld zomaar snoeien aan bomen van de gemeente?

Mag u snoeien in bomen van gemeente voor optimaal gebruik van uw zonnepanelen? Dit zijn uw rechten