Slimme camera’s in Nederlandse steden alert op verdacht gedrag: maar hoe zit het met uw privacy?
Meerdere Nederlandse steden gaan experimenteren met slimme camera’s of hebben dat al gedaan, blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws. De AI-software in het systeem moet geweldsdelicten op straat vroegtijdig herkennen, zodat politieagenten of buitengewoon opsporingsambtenaren (boa’s) snel ter plaatse kunnen zijn. Maar hoe slim zijn deze camera’s daadwerkelijk? En heeft dit gevolgen voor uw privacy?
Wat zijn slimme camera’s?
In dit geval gaat het om beveiligingscamera’s, die voorzien zijn van slimme software. Het systeem legt bewegende pixels in het beeld vast en kan deze bewegingen ook automatisch analyseren. De slimme camera’s helpen de politie en gemeente met handhaving, door automatisch een melding te versturen bij verdachte situaties. In het verkeer zijn de slimme camera’s al langer gangbaar. Denk aan de camera’s met automatische nummerplaatherkenning (ANPR) die de politie gebruikt. Deze ANPR-camera’s zijn gekoppeld aan verschillende online registers, bijvoorbeeld kentekens van bestuurders die nog een verkeersboete open hebben staan. Er zijn ook supermarkten die dit systeem gebruiken om winkeldieven op te sporen.
Waar hangen de camera’s?
In elk geval 9 Nederlandse gemeentes – waaronder Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Almere en Sittard-Geleen – doen proeven met slimme camera’s, blijkt uit het onderzoek van RTL Nieuws. Eindhoven en ’s-Hertogenbosch, zoals de gemeente officieel heet, hebben dat eerder al gedaan, maar hebben dit experiment niet voortgezet. De meeste steden gebruiken de slimme camera’s om zogeheten geweldsincidenten op openbare plekken te detecteren. Maar het systeem kan ook andere doeleinden hebben.
In Almere registreren de camera’s bijvoorbeeld of er ‘s nachts mensen op een pier staan, waar tussen 23.00 en 6.00 uur niemand mag komen. Gebeurt dit toch, dan zien de slimme camera’s dat er beweging is. Vervolgens klinkt er een automatisch gegenereerde boodschap door de luidsprekers. “Goedenavond, dit is cameratoezicht van de gemeente Almere. Het is niet toegestaan om hier op dit tijdstip aanwezig te zijn. U wordt hierbij verzocht de pier onmiddellijk te verlaten.” In 9 van de 10 gevallen wordt er gehoor gegeven aan die boodschap, stelt een woordvoerder van de gemeente tegenover RTL Nieuws. Hierdoor hoeft er geen agent of boa naar de pier te gaan, om een boete uit te delen.
Hoe slim zijn de slimme camera’s?
AI-software kan goed patronen herkennen, maar denkt niet zelfstandig na, zoals MAX Vandaag in dit artikel over kunstmatige intelligentie (AI) al uitlegt. Als de camera’s meerdere geweldsincidenten gesignaleerd hebben, kan het systeem steeds beter het onderscheid maken tussen onschuldige stoeipartijen en serieuze uitbarstingen van geweld. Zodra het systeem ervaring heeft opgedaan, kan het dus van waarde zijn, zonder dat het de definitie van ‘geweldsincident’ kent.
Maar voor die tijd kan er nog wel eens wat misgaan. In de gemeente ’s-Hertogenbosch blijken de slimme camera’s ‘niet zo bruikbaar als gehoopt’, waardoor ze per 1 maart 2024 zijn uitgeschakeld. De politie in Den Haag krijgt meldingen binnen van wapperende vlaggen of meeuwen die elkaar aanvliegen. Het systeem kan dit soort onschuldige gebeurtenissen dus ook als geweld zien. In februari 2024 komt de 34-jarige Tim Hanssen landelijk in het nieuws, nadat hij een boete krijgt voor bellen in de auto. Maar in werkelijkheid is Tim vastgelegd terwijl hij aan zijn oor krabt. Maar de slimme camera’s van de politie zien het verschil niet…
Hoe zit het met de privacyregels?
Als u thuis een videodeurbel heeft, dient u rekening te houden met privacyregels. U kunt de camera bij uw deur dus niet zomaar op de openbare weg richten, zoals we in dit artikel uitleggen. Bij beveiligingscamera’s ligt dat anders, omdat het gaat om handhaving van de openbare orde. De Autoriteit Persoonsgegevens bevestigt dat cameratoezicht op openbare plaatsen – door politie en gemeentes, maar ook door particulieren – is toegestaan. ANPR is ook toegestaan, maar wel onder voorwaarden. De politie registreert persoonsgegevens (in dit geval dus kentekens) en mag dus alleen van deze technologie gebruikmaken als het absoluut noodzakelijk is.
Het gebruik van slimme camera’s is in principe niet in strijd met de privacywetgeving. De camera’s registreren alleen bewegingen, zonder dat ze de koppeling met persoonsgegevens maken. Dat ze openbare plekken hangen om geweldsdelicten te registreren, benadrukt het belang en rechtvaardigt het gebruik van de slimme camera’s. Bovendien maken ze in principe geen opnames, dat gebeurt pas zodra ze verdacht gedrag detecteren. Maar de keerzijde is dus dat slimme camera’s er soms helemaal naast kunnen zitten. Denk aan de boete voor de automobilist die aan zijn oren krabt.
Hoe lastig wetgeving op dit gebied is, blijkt uit deze passage over slimme camera’s in de Beleidsregels cameratoezicht, College bescherming persoonsgegevens. Enerzijds zorgen ze voor een minder grote inbreuk op de privacy dan reguliere beveiligingscamera’s. ‘Zo zullen de camerabeelden vaak pas worden bekeken wanneer de slimme camera’s iets detecteren.’ Aan de andere kant kunnen mensen dus ten onrechte in beeld komen. ‘De gedragingen van die personen worden dus geanalyseerd zonder dat zij iets ‘fout’ hoeven te hebben gedaan. Bovendien hebben de camera’s geen verstand en intuïtie, zodat gedragingen gemakkelijk verkeerd kunnen worden geïnterpreteerd.’
(Bron: Archief, RTL Nieuws, MAX Vandaag, Autoriteit Persoonsgegevens, Visuatech, Politie.nl, VRT, Omroep Brabant, Wetten.overheid.nl. Foto: Remko de Waal/ANP)