Discussie over de zin en onzin van het gezondheidsaspect van havermelk: dit weten we ervan
De discussie of havermelk een gezondheidsproduct is of niet laait regelmatig weer eens op op internet. Volgens een veelbekeken video op Facebook is het een ongezond drankje, wat dan weer overtuigend bestreden wordt door onafhankelijke factcheckers. Maar het gezondheidsimago dat aan havermelk kleeft, is wel het resultaat van uitgekiende marketing, waar anderen dan weer op wijzen.
Discussie over havermelk op social media
De meeste van dit soort discussies vinden plaats op social media, meer bepaald op Facebook, waar ze vaak wat emotioneler van toon zijn. Op LinkedIn is de aangeslagen toon een stuk genuanceerder. De discussie is vooral aangewakkerd doordat havermelk gek genoeg onder de suikertaks valt. Deze is ingevoerd op 1 januari 2024, maar klopt als naam niet helemaal. Het is eigenlijk een verbruiksbelasting op alcoholvrije dranken die suiker bevatten, zoals frisdrank, vruchtensap, en 0 procent bier. Het wekt verbazing dat light- en zero-dranken plus plantaardige melk ook meetellen.
In een reeds verwijderd of in elk geval ontoegankelijk gemaakt Facebookbericht van najaar 2024 komt havermelk er bijzonder slecht uit. Het zou even schadelijk zijn als een blikje cola bijvoorbeeld, maar dat is nog lang niet alles. De discussie laait op dat moment op tot het kookpunt.
‘Havermelk blijft een gezond drankje’
Onafhankelijke factcheckers hebben de beweringen punt voor punt onderuitgehaald. Een goed voorbeeld is deze publicatie door dpa factchecking, dat misleidende informatie bestrijdt: Havermelk drinken blijft een gezonde zaak. Op deze punten zijn de beweringen onwaar gebleken:
- Kaliumfosfaat is inderdaad aanwezig in havermelk. Maar het is niet gevaarlijk voor gezonde mensen. Het stabiliseert de melk en is belangrijk voor het lichaam. Er is 1 waarschuwing: alleen nierpatiënten moeten opletten.
- De vergelijking met cola gaat niet op: de claim dat havermelk dezelfde bloedsuikerpiek veroorzaakt als cola is overdreven. De GI (glycemische index) van havermelk als totaalproduct is medium, namelijk 69, wat véél lager is dan zuivere maltose (suikers) met een GI van 105. Cola bevat bovendien veel meer toegevoegde suikers (7 suikerklontjes per glas). Als u meer wilt weten over misschien wel onverwachte hoeveelheden suikers in uw voeding, lees dan dit artikel.
- De claim over olie in havermelk is ook onjuist: oké, het bevat kleine hoeveelheden plantaardige olie (zoals zonnebloemolie) met gunstige vetzuren. Maar het is niet te vergelijken met frituurolie in patat. Die is veel nadrukkelijker aanwezig.
De conclusie van dpa is dat havermelk gezondheidsvoordelen heeft, zoals vezels en vitaminen, en dat het kan bijdragen aan cholesterolverlaging. Maar de negatieve claims uit de video acht het misleidend. Daarna is het weer een tijdje rustig in de discussie.
Van havermelk naar havermisleiding
Dr. Kjeld H. Aij (director Erasmus MC, Dijkzigt) komt de eer toe om op LinkedIn weer eens een steen in de vijver te gooien. Met zijn post op LinkedIn, getiteld Van havermelk naar havermisleiding, krijgt hij de tongen over de zin en onzin van havermelk weer aardig los. De reacties zijn niet van de lucht.
Havermelk is populair en wordt gezien als gezond, duurzaam en diervriendelijk, constateert hij. In het kort beweert Aij in het stuk dat havermelk gepresenteerd wordt als natuurlijk, maar dat het in feite een industrieel bewerkt product is. Havermelk bevat minder suiker dan cola, maar de suikers (‘maltose’) hebben een zeer hoge glycemische index, wat leidt tot sterke bloedsuikerpieken. Regelmatig gebruik kan bijdragen aan insulineresistentie. Dat betitelt hij als een ‘sluipmoordenaar’.
In een reactie krijgt Aij de kritiek dat hij maar 1 wetenschappelijke publicatie aanhaalt. Aij geeft deze persoon direct volkomen gelijk, maar zegt dat hij dat bewust had gedaan: “Niet om een sluitend bewijs te leveren, maar om een breder fenomeen aan te kaarten, namelijk hoe sterk marketing en groepsdenken onze beeldvorming kunnen beïnvloeden, óók over zogenaamd gezonde keuzes.” De populariteit berust volgens de auteur meer op emotie, marketing en groepsdenken dan op wetenschappelijk bewijs. Dat is het belangrijkste punt dat hij wil maken. Maar, ‘zo is hij dan ook wel weer’: drink het gerust, zolang u zich maar niet laat misleiden door het gezondheidsimago.
Wat zegt het Voedingscentrum?
Aangezien er onvoldoende eiwit in havermelk zit om een volwaardige melkvervanger te mogen heten, heeft het Voedingscentrum geen enkele haverdrink in de bekende Schijf van Vijf opgenomen. Lees hier over de voedingswaarde van een glas havermelk. Diëtist en voedingswetenschapper Noor Struik zegt tegen Linda dat ze havermelk niet snel ‘mega gezond’ zou willen noemen. “Haver bevat namelijk van nature anti-nutriënten. Dit zorgt ervoor dat je voedingsstoffen minder goed opneemt. Het is dus niet goed voor je darmgezondheid,” oordeelt ze.
Wie meer wil weten over plantaardige melkvervangers, van havermelk, sojamelk, erwtenmelk, kokosmelk en rijstmelk tot amandelmelk, moet dit artikel eens lezen.
Andere reden om het te gebruiken
Er zijn ook mensen die om een heel andere reden dan gezondheidsoverwegingen havermelk in hun koffie nemen. Uit diervriendelijkheid bijvoorbeeld. In dat verband is dit de nuchterste van alle 711 commentaren op Aij’s post op LinkedIn: “Ik drink havermelk in mijn cappuccino omdat ik niet wil bijdragen aan dierenleed, dus in plaats van de borstvoeding van een koe of geit. Wat trouwens ook helemaal niet gezond is voor een mens.” Food for thought, iets om over na te denken.
(Bron: Facebook, LinkedIn, dpa factchecking, Voedingscentrum, Schijf van Vijf, Linda, archief. Foto: ANP)
Geef een reactie
U moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.
In elk geval is het gezond voor koe en kalf, want hun melk wordt dan niet gestolen. Melk is sowieso alleen voor baby’s. Mensen moeten zichzelf eens wat MINDER belangrijk gaan vinden!!!