Online haat, pesten en bedreigingen: dit kunt u ertegen doen

Veel haat en nijd tijdens de verkiezingen

De voorbije verkiezingsperiode heeft behalve aandacht voor beleid ook veel online haat en nijd opgeleverd. Meldpunt Actueel ziet het onder andere op onze eigen social media naar aanleiding van de uitzendingen met de lijsttrekkers bijvoorbeeld. Dat is onvermijdelijk, want hoge bomen vangen nu eenmaal veel wind. Dat weet iedereen die de politiek ingaat.

Mensen sturen haatberichten uit boosheid, frustratie of om aandacht te krijgen. Sommigen voelen zich anoniem en beseffen niet dat hun woorden écht pijn kunnen doen. Discussies over gevoelige onderwerpen, zoals migratie of klimaat, kunnen online enorm uit de hand lopen.

Online bedreigingen en haat

Online bedreigingen zijn digitale uitingen van geweld of intimidatie. Ze kunnen via sociale media, e-mail of in een (WhatsApp) chat worden verstuurd. Zo is een 20-jarige man in Noord-Holland veroordeeld voor een poging tot bedreiging. Tijdens de rellen in Beverwijk en Heemskerk afgelopen zomer plaatst hij op TikTok een foto van een vuurwerkbom met een bedreigende tekst erbij, gericht aan een rivaliserende jeugdgroep uit de omgeving. De impact van zijn bericht is groot. De rechtbank oordeelt dat hij zo schrik aanjaagt. Er heerst maatschappelijke onrust en een gevoel van onveiligheid. De veroordeling luidt: 6 maanden cel, waarvan 3 voorwaardelijk.

Online pesten en ‘vernederfilmpjes’

Bij jongeren is online pesten een groot probleem. Dat vraagt om een oplossing. Tieners mishandelen elkaar, filmen dat en delen die beelden nog online ook. De minderjarige slachtoffers worden daarna soms afgeperst met die filmpjes. Onderzoekers spreken van ‘hybride straatgeweld’: het is namelijk een mengsel van fysiek én online geweld. Ouders, scholen en politie zoeken nog naar een goede aanpak. Iedereen is het erover eens dat er nog veel is te verbeteren op dit punt.

Het probleem is des te groter vanwege een grote afhankelijkheid van de smartphone, om niet te zeggen verslaving, bij jongeren. In de Week van de Mediawijsheid die loopt van 7-14 november 2025 is daar aandacht voor. Daar gaat het vooral om meer grip op schermtijd te krijgen, minder om veiligheid, wat in dit artikel het onderwerp is.

Melder Max ziet nog wel een ander interessant discussiepunt: “Social media is de ultieme egotrip. Ouderen zijn opgegroeid en opgevoed met ‘wij’. Wij doen het samen, rooien het met elkaar, delen- en lenen elkaar dingen enzovoort. ‘De jeugd’ is opgegroeid met ‘ik’. Ik wil het en ik wil het nu. Of: Ik ben het waard. En: Ik heb de wereld wat te melden. Of: Ik wil ‘geliked’ worden. […] En dan ook, lekker elkaar ‘doxen’, lekker anoniem elkaar het leven zuur maken en noem maar op.” Daar mag iedereen het zijne van denken. Maar hij blijft zoveel mogelijk weg daarvan.

Doxing en shaming

Dan is er nog het door melder Max hierboven aangehaalde fenomeen doxing. Dat betekent dat iemand persoonlijke informatie van een ander zonder toestemming online zet. Het woord komt van ‘documents’. Vaak gaat het om namen, adressen of telefoonnummers vaak van lokale of landelijke politici, bekende Nederlanders of van ‘vermeende criminelen’. Ook dit is bedoeld om angst aan te jagen. Voormalig D66-leider en minister van financiën Sigrid Kaag is een bekend slachtoffer hiervan. Op het moment dat haar adres online staat, verschijnen er allerlei mensen aan haar deur. Een vergelijkbare zaak is die van het online delen van de gegevens van bepaalde journalisten in de coronatijd.

Sinds 2024 is doxing strafbaar in Nederland. Ook shaming lijkt hierop. Een voorbeeld daarvan zijn de seksueel getinte bangalijsten met namen, adressen en telefoonnummers van jonge vrouwen, die mannelijke studenten op internet zetten. Verweer hiertegen is haast onmogelijk. Maar dit kan wel jarenlang leed veroorzaken. Daar staan de daders zelden bij stil. Vrouwen en kinderen behoren tot de kwetsbaarste personen online.

Wat kunt u doen? Lees deze tips

Voelt u zich weleens online bedreigd, bent u getroffen door online haat? Laat het niet op z’n beloop, maar onderneem actie:

• Neem elke bedreiging serieus.
• Maak screenshots van haatberichten als bewijs.
• Blokkeer de dader en meld het bij het platform waar u het gezien heeft, bijvoorbeeld Facebook.
• Heeft u klachten over zulke online platforms, meld het bij waakhond ACM. Die hebben hiervoor een speciaal online formulier.
• Doe aangifte bij de politie (0900-8844).
• Zoek steun bij familie of professionele hulp.

Hulp en advies zijn te krijgen bij organisaties met een meldpuntfunctie als Helpwanted.nl, Meldknop.nl, Kindertelefoon.nl, Vraaghetdepolitie.nl en Stop Pesten Nu. Daar kunt u het misbruik (desgewenst anoniem) melden. Alleen zo kan het internet veiliger worden.

Den Haag en de EU over online haat, pesten en bedreigingen

De grote politieke partijen zijn het erover eens dat online veiligheid beter moet. De PVV wil een ‘digitale schandpaal’ voor daders van gewelds- en zedenmisdrijven. CDA, GroenLinks-PvdA, VVD en D66 willen strengere regels tegen online haat en misleiding.

D66 gaat het verst met een wetsvoorstel voor ‘digitale burgerrechten’. De EU werkt met de Digital Services Act (DSA) aan strengere regels voor sociale media. Deze wet beschermt gebruikers, vooral jongeren, tegen misleiding, online haat en het delen van persoonlijke gegevens.

Maar GroenLinks-PvdA pleit als enige voor een uitbreiding van de DSA in de Nederlandse wetgeving. Marleen Stikker, directeur bij Waag FutureLab, juicht dat toe in NRC: “Het gaat erom of we in Nederland over onze eigen waarden en rechtstaat gaan. Als je ziet hoe verkiezingen worden gemanipuleerd door propaganda, en de online drek die over politici wordt uitgestort, dan is dat essentieel.”

(Bron: De Rechtspraak, NRC, EenVandaag, ACM, archief. Foto: Shutterstock)

Klachten over online platforms of diensten? Zo doet u een melding bij waakhond ACM